Το γράφουμε από την αρχή του χρόνου, ότι το 2008 θα είναι(;) έτος επίλυσης των περιφερειακών περιβαλλοντικών προβλημάτων. Φυσικά το μήνυμα, από την τοπική κοινωνία, για μη επέκταση του ΧΥΤΑ Αιγείρας, έχει σταλεί προς κάθε κατεύθυνση και όλοι περιμένουν με αγωνία τις κυβερνητικές αποφάσεις, αν δηλ. αποφασιστεί η ενοποίηση των διαχειριστικών ενοτήτων τής Ανατολικής Αχαΐας για χρήση (ανάγκης) του –με 11 χρόνια ζωής– ΧΥΤΑ.
“Πολεμική” ατμόσφαιρα επικρατεί,για ένα πράγματι σοβαρό θέμα, το οποίο για την Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται πλέον αναχρονιστικό!
Τα ερωτήματα, που προκύπτουν πλέον είναι σοβαρά και πρέπει να απαντηθούν πολιτικά και επιστημονικά.
Πόσο κοστολογείται η υποθήκευση του μέλλοντος μιας ολόκληρης κοινωνίας με την κατασκευή ενός επικίνδυνου έργου; Πόσο; Μήπως όσο και η χρηματοδότηση της κατασκευής του ΧΥΤΑ;
Φτάσαμε στο παρά πέντε (γιατί άραγε;) για το θέμα της κατασκευής (τελευταίο έτος το 2008), ώστε να προβάλλεται ως πρόσχημα η πίεση του χρόνου με κίνδυνο την απώλεια της χρηματοδότησης των έργων. Η αλήθεια όμως είναι ότι η χρηματοδότηση κινδυνεύει όχι γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλει να κατασκευαστούν ΧΥΤΑ αλλά γιατί αποθαρρύνει την κατασκευή νέων ΧΥΤΑ και θα σταματήσει να χρηματοδοτεί τέτοια έργα.
O Έλληνας Επίτροπος Περιβάλλοντος της Ε.Ε κ. Σταύρος Δήμας, οριοθετεί τη στρατηγική της Ε.Ε ως εξής:«...Η πολιτική και η νομοθεσία της Ε.Ε για τα απόβλητα βασίζεται στην ιεράρχηση ή πυραμίδα της διαχείρισης αποβλήτων. Στην κορυφή της βρίσκεται η αρχή της πρόληψης... ακολουθεί η αξιοποίησή τους κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δηλαδή μέσα από την ανακύκλωση, την ανάκτηση χρήσιμων υλικών, την κομποστοποίηση ή τελικά την παραγωγή ενέργειας.
Τέλος, στα κατώτερα κλιμάκια της πυραμίδας βρίσκεται η “υγειονομική ταφή”... Στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε έμφαση δίνεται κατά σειρά στην επαναχρησιμοποίηση, την ανάκτηση υλικών, την ανακύκλωση και τέλος την παραγωγή ενέργειας…
Παρ’ όλα αυτά η διάθεση σε ΧΥΤΑ δε συμβάλλει στους στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης που προωθεί η κοινοτική νομοθεσία και για το λόγο αυτό παραμένει η λιγότερο επιθυμητή μέθοδος διαχείρισης αποβλήτων. Είναι κρίμα που, έπειτα από τόσες προσπάθειες, που καταβλήθηκαν και καταβάλλονται για την απεξάρτηση της χώρας μας από παράνομες και ανεξέλεγκτες χωματερές, στο τέλος επελέγη η λιγότερη επιθυμητή μέθοδος διαχείρισης αποβλήτων. Η Ελλάδα οφείλει να ανέβει στα υψηλότερα κλιμάκια μέσα από καινοτόμες και παραγωγικές μορφές διαχείρισης των αποβλήτων ...»
Για την αποθάρρυνση, λοιπόν, αυτών που προκρίνουν ως καλύτερη λύση την υγειονομική ταφή των απορριμμάτων, η Επιτροπή προτείνει δραστικά μέτρα όπως την επιβολή φόρου για την υγειονομική ταφή, ώστε να προωθηθούν άλλοι τρόποι διαχείρισης των αποβλήτων και πρόγραμμα του τύπου “όποιος δημιουργεί απόβλητα πληρώνει”.
Τα χρονικά περιθώρια, οδηγούν με βεβαιότητα στην αδυναμία κάλυψης των προϋποθέσεων που η Ε.Ε έθεσε για τη χρηματοδότηση των ΧΥΤΑ, οπότε η Ε.Ε προβαίνει σε εξέταση της άρσης της χρηματοδότησης και θα απαιτήσει την επιστροφή των διατεθέντων κονδυλίων.
Δηλαδή η κατασκευή του νέου ΧΥΤΑ (χωματερής) δεν θα μας απαλλάξει σύμφωνα με τα παραπάνω, ούτε από νέα πρόστιμα αλλά ούτε και από τον κίνδυνο επιστροφής της χρηματοδότησης του έργου μετά το 2008.
Μήπως, λοιπόν, αυτό σημαίνει στην ουσία ότι το ενδιαφέρον όσων εμπλέκονται στην κατασκευή ή επέκταση των ΧΥΤΑ και αγωνιούν για την μη απώλεια της χρηματοδότησης είναι η “εκταμίευση των χρημάτων”, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο να ζητηθούν τα χρήματα αργότερα πίσω;
Στόχοι Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η εναπόθεση των στερεών αποβλήτων σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), αποτελούσε τα προηγούμενα χρόνια την κύρια μέθοδο διαχείρισης αυτών. Μία σειρά όμως από σημαντικά μειονεκτήματα των ΧΥΤΑ, όπως ο κίνδυνος ρύπανσης των υπόγειων υδάτων από βαρέα μέταλλα και διοξίνες, ο κίνδυνος διαφυγής του παραγόμενου βιοαερίου, ο περιορισμένος χρόνος λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ, η απαιτούμενη μεγάλη έκταση εγκατάστασης και το μεγάλο κόστος μελλοντικής αποκατάστασης της επιλεγμένης περιοχής, οδήγησαν την τελευταία δεκαετία την Ευρωπαϊκή Ένωση στην αλλαγή της πολιτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων
Στη νέα πολιτική καθορίζεται η παρακάτω ιεράρχηση των δυνατοτήτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων:
Η πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, επιτυγχάνεται μέσω της χρήσης καθαρών τεχνολογιών στη διαδικασία παραγωγής, οι οποίες βοηθούν στην ηπιότερη χρήση φυσικών πόρων.
Η επαναχρησιμοποίηση υλικών, επιτυγχάνεται με τη θέσπιση μέτρων και κινήτρων επαναχρησιμοποίησης των υλικών, που προκύπτουν από την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής του αντίστοιχου προϊόντος. Ο κάτοχος των υλικών αυτών θα πρέπει να μπορεί να τα επιστρέψει για επαναχρησιμοποίηση.
Το πρώτο στάδιο της αξιοποίησης υλικών, περιλαμβάνει το διαχωρισμό των στερεών αποβλήτων στην πηγή ή σε ειδικές εγκαταστάσεις. Στη συνέχεια, τα χρήσιμα υλικά (χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί κ.λπ.), ανακυκλώνονται και επανέρχονται σε παραγωγικούς κύκλους μετά από κατάλληλη επεξεργασία. Να σημειωθεί ότι από την ανάκτηση 24000 φύλλων χαρτιού σώζεται ένα δέντρο από την κοπή, ενώ απαιτούνται 51000 kwh ηλεκτρικής ενέργειας για την παραγωγή 1 t αλουμινίου από βωξίτη και μόνο 2000 kwh για την ίδια παραγωγή από ανακυκλούμενο αλουμίνιο! Τέλος, το οργανικό κλάσμα οδηγείται σε μονάδα λιπασματοποίησης για τη μετατροπή του σε οργανικό λίπασμα. Εναλλακτικά, η αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων γίνεται με τη θερμική επεξεργασία τους.
Η τελική διάθεση των υπολειμμάτων από τη λιπασματοποίηση ή τη θερμική επεξεργασία γίνεται στους ΧΥΤΑ, οι οποίοι μπορούν πλέον να ονομάζονται ΧΥΤΥ, δηλαδή Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.
Είναι λοιπόν προφανές ότι η υγειονομική ταφή δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν τεχνολογικά εύκολη και οικονομικά συμφέρουσα λύση, που μας βολεύει, αλλά σαν μία αναπόφευκτη επέμβαση στο οικοσύστημα με στόχο τη διάθεση μέρους των στερεών αποβλήτων.
Δεν πρέπει δηλαδή να θεωρείται εναλλακτική λύση άλλων μεθόδων διαχείρισης, αλλά σαν τελευταίο τμήμα της λύσης του γενικότερου προβλήματος. Με απλά λόγια, εξαντλούμε όσες δυνατότητες μας παρέχει σήμερα η τεχνολογία και στο τέλος οδηγούμε στο ΧΥΤΥ μόνο τα μη αξιοποιήσιμα συστατικά των στερεών αποβλήτων, δηλαδή τα υπολείμματα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε 3 Οδηγίες, στις οποίες καθορίζονται με σαφήνεια οι στόχοι και τα μέτρα για τη σταδιακή μείωση των ποσοτήτων στερεών αποβλήτων, που οδηγούνται στους ΧΥΤΑ.
“Πολεμική” ατμόσφαιρα επικρατεί,για ένα πράγματι σοβαρό θέμα, το οποίο για την Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται πλέον αναχρονιστικό!
Τα ερωτήματα, που προκύπτουν πλέον είναι σοβαρά και πρέπει να απαντηθούν πολιτικά και επιστημονικά.
Πόσο κοστολογείται η υποθήκευση του μέλλοντος μιας ολόκληρης κοινωνίας με την κατασκευή ενός επικίνδυνου έργου; Πόσο; Μήπως όσο και η χρηματοδότηση της κατασκευής του ΧΥΤΑ;
Φτάσαμε στο παρά πέντε (γιατί άραγε;) για το θέμα της κατασκευής (τελευταίο έτος το 2008), ώστε να προβάλλεται ως πρόσχημα η πίεση του χρόνου με κίνδυνο την απώλεια της χρηματοδότησης των έργων. Η αλήθεια όμως είναι ότι η χρηματοδότηση κινδυνεύει όχι γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλει να κατασκευαστούν ΧΥΤΑ αλλά γιατί αποθαρρύνει την κατασκευή νέων ΧΥΤΑ και θα σταματήσει να χρηματοδοτεί τέτοια έργα.
O Έλληνας Επίτροπος Περιβάλλοντος της Ε.Ε κ. Σταύρος Δήμας, οριοθετεί τη στρατηγική της Ε.Ε ως εξής:«...Η πολιτική και η νομοθεσία της Ε.Ε για τα απόβλητα βασίζεται στην ιεράρχηση ή πυραμίδα της διαχείρισης αποβλήτων. Στην κορυφή της βρίσκεται η αρχή της πρόληψης... ακολουθεί η αξιοποίησή τους κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δηλαδή μέσα από την ανακύκλωση, την ανάκτηση χρήσιμων υλικών, την κομποστοποίηση ή τελικά την παραγωγή ενέργειας.
Τέλος, στα κατώτερα κλιμάκια της πυραμίδας βρίσκεται η “υγειονομική ταφή”... Στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε έμφαση δίνεται κατά σειρά στην επαναχρησιμοποίηση, την ανάκτηση υλικών, την ανακύκλωση και τέλος την παραγωγή ενέργειας…
Παρ’ όλα αυτά η διάθεση σε ΧΥΤΑ δε συμβάλλει στους στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης που προωθεί η κοινοτική νομοθεσία και για το λόγο αυτό παραμένει η λιγότερο επιθυμητή μέθοδος διαχείρισης αποβλήτων. Είναι κρίμα που, έπειτα από τόσες προσπάθειες, που καταβλήθηκαν και καταβάλλονται για την απεξάρτηση της χώρας μας από παράνομες και ανεξέλεγκτες χωματερές, στο τέλος επελέγη η λιγότερη επιθυμητή μέθοδος διαχείρισης αποβλήτων. Η Ελλάδα οφείλει να ανέβει στα υψηλότερα κλιμάκια μέσα από καινοτόμες και παραγωγικές μορφές διαχείρισης των αποβλήτων ...»
Για την αποθάρρυνση, λοιπόν, αυτών που προκρίνουν ως καλύτερη λύση την υγειονομική ταφή των απορριμμάτων, η Επιτροπή προτείνει δραστικά μέτρα όπως την επιβολή φόρου για την υγειονομική ταφή, ώστε να προωθηθούν άλλοι τρόποι διαχείρισης των αποβλήτων και πρόγραμμα του τύπου “όποιος δημιουργεί απόβλητα πληρώνει”.
Τα χρονικά περιθώρια, οδηγούν με βεβαιότητα στην αδυναμία κάλυψης των προϋποθέσεων που η Ε.Ε έθεσε για τη χρηματοδότηση των ΧΥΤΑ, οπότε η Ε.Ε προβαίνει σε εξέταση της άρσης της χρηματοδότησης και θα απαιτήσει την επιστροφή των διατεθέντων κονδυλίων.
Δηλαδή η κατασκευή του νέου ΧΥΤΑ (χωματερής) δεν θα μας απαλλάξει σύμφωνα με τα παραπάνω, ούτε από νέα πρόστιμα αλλά ούτε και από τον κίνδυνο επιστροφής της χρηματοδότησης του έργου μετά το 2008.
Μήπως, λοιπόν, αυτό σημαίνει στην ουσία ότι το ενδιαφέρον όσων εμπλέκονται στην κατασκευή ή επέκταση των ΧΥΤΑ και αγωνιούν για την μη απώλεια της χρηματοδότησης είναι η “εκταμίευση των χρημάτων”, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο να ζητηθούν τα χρήματα αργότερα πίσω;
Στόχοι Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η εναπόθεση των στερεών αποβλήτων σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), αποτελούσε τα προηγούμενα χρόνια την κύρια μέθοδο διαχείρισης αυτών. Μία σειρά όμως από σημαντικά μειονεκτήματα των ΧΥΤΑ, όπως ο κίνδυνος ρύπανσης των υπόγειων υδάτων από βαρέα μέταλλα και διοξίνες, ο κίνδυνος διαφυγής του παραγόμενου βιοαερίου, ο περιορισμένος χρόνος λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ, η απαιτούμενη μεγάλη έκταση εγκατάστασης και το μεγάλο κόστος μελλοντικής αποκατάστασης της επιλεγμένης περιοχής, οδήγησαν την τελευταία δεκαετία την Ευρωπαϊκή Ένωση στην αλλαγή της πολιτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων
Στη νέα πολιτική καθορίζεται η παρακάτω ιεράρχηση των δυνατοτήτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων:
Η πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, επιτυγχάνεται μέσω της χρήσης καθαρών τεχνολογιών στη διαδικασία παραγωγής, οι οποίες βοηθούν στην ηπιότερη χρήση φυσικών πόρων.
Η επαναχρησιμοποίηση υλικών, επιτυγχάνεται με τη θέσπιση μέτρων και κινήτρων επαναχρησιμοποίησης των υλικών, που προκύπτουν από την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής του αντίστοιχου προϊόντος. Ο κάτοχος των υλικών αυτών θα πρέπει να μπορεί να τα επιστρέψει για επαναχρησιμοποίηση.
Το πρώτο στάδιο της αξιοποίησης υλικών, περιλαμβάνει το διαχωρισμό των στερεών αποβλήτων στην πηγή ή σε ειδικές εγκαταστάσεις. Στη συνέχεια, τα χρήσιμα υλικά (χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί κ.λπ.), ανακυκλώνονται και επανέρχονται σε παραγωγικούς κύκλους μετά από κατάλληλη επεξεργασία. Να σημειωθεί ότι από την ανάκτηση 24000 φύλλων χαρτιού σώζεται ένα δέντρο από την κοπή, ενώ απαιτούνται 51000 kwh ηλεκτρικής ενέργειας για την παραγωγή 1 t αλουμινίου από βωξίτη και μόνο 2000 kwh για την ίδια παραγωγή από ανακυκλούμενο αλουμίνιο! Τέλος, το οργανικό κλάσμα οδηγείται σε μονάδα λιπασματοποίησης για τη μετατροπή του σε οργανικό λίπασμα. Εναλλακτικά, η αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων γίνεται με τη θερμική επεξεργασία τους.
Η τελική διάθεση των υπολειμμάτων από τη λιπασματοποίηση ή τη θερμική επεξεργασία γίνεται στους ΧΥΤΑ, οι οποίοι μπορούν πλέον να ονομάζονται ΧΥΤΥ, δηλαδή Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.
Είναι λοιπόν προφανές ότι η υγειονομική ταφή δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν τεχνολογικά εύκολη και οικονομικά συμφέρουσα λύση, που μας βολεύει, αλλά σαν μία αναπόφευκτη επέμβαση στο οικοσύστημα με στόχο τη διάθεση μέρους των στερεών αποβλήτων.
Δεν πρέπει δηλαδή να θεωρείται εναλλακτική λύση άλλων μεθόδων διαχείρισης, αλλά σαν τελευταίο τμήμα της λύσης του γενικότερου προβλήματος. Με απλά λόγια, εξαντλούμε όσες δυνατότητες μας παρέχει σήμερα η τεχνολογία και στο τέλος οδηγούμε στο ΧΥΤΥ μόνο τα μη αξιοποιήσιμα συστατικά των στερεών αποβλήτων, δηλαδή τα υπολείμματα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε 3 Οδηγίες, στις οποίες καθορίζονται με σαφήνεια οι στόχοι και τα μέτρα για τη σταδιακή μείωση των ποσοτήτων στερεών αποβλήτων, που οδηγούνται στους ΧΥΤΑ.