Έγκριση
περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή προαστιακής σιδηροδρομικής γραμμής στην
περιοχή Κιάτο – Ροδοδάφνη (Αίγιο)
2008 –
2009
Κατερίνα
ΖΥΓΟΓΙΑΝΝΗ Πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αντικείμενο
της εργασίας είναι η διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή
μεγάλων έργων υποδομής και συγκεκριμένα για την κατασκευή της νέας
σιδηροδρομικής γραμμής από το Κιάτο ως το Αίγιο, η οποία και αποτελεί συνέχεια
της προαστιακής γραμμής Αθήνα-Κιάτο . Θα γίνει μια διερεύνηση των διαδικασιών
μέσω των οποίων γίνεται η έγκριση περιβαλλοντικών όρων για την υλοποίηση
της νέας σιδηροδρομικής γραμμής από το
Κιάτο ως το Αίγιο, έτσι ώστε να διαπιστωθούν τα προβλήματα τόσο στις
διαδικασίες, όσο και στην υλοποίηση του έργου
1.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο
διάδρομος Πάτρας – Αθήνας – Θεσσαλονίκης αποτελεί χωροταξικά τον κύριο άξονα
ανάπτυξης της χώρας ενώνοντας τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη,
Πάτρα), περνώντας μέσα από παραγωγικές περιοχές με σημαντικά αστικά, εμπορικά
και βιομηχανικά κέντρα. Στο διάδρομο αυτό διακινείται και προβλέπεται και στο
μέλλον να διακινείται το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του συνολικού
σιδηροδρομικού μεταφορικού έργου, περιλαμβανομένου και του συνόλου σχεδόν των
εισαγωγών και εξαγωγών που διεξάγονται με το σιδηρόδρομο. Προβλέπεται λοιπόν η
διαμόρφωσή του σε άξονα υψηλής μεταφορικής ικανότητας και επιδόσεων, με
αναβαθμισμένα τεχνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά. Η αναβάθμιση αυτή θα
συμβάλει στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας και στη μείωση των ανισορροπιών,
που σήμερα παρατηρούνται, καθώς θα δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα
μεταφορών και θα εναρμονισθεί με τα άλλα
ευρωπαϊκά σιδηροδρομικά δίκτυα. Στα
πλαίσια του εκσυγχρονισμού του
σιδηροδρομικού δικτύου βρίσκεται ήδη υπό κατασκευή το τμήμα Κιάτο- Αίγιο (από
την έξοδο του Σιδηροδρομικού Σταθμού Κιάτου μέχρι την περιοχή Ροδοδάφνη λίγο
μετά το Αίγιο) το οποίο σε συνδυασμό με το τμήμα Αθήνα – Σ.Σ. Κιάτου, που έχει
ολοκληρωθεί και δοθεί σε κυκλοφορία, ολοκληρώνει μία πλήρως λειτουργική φάση
εκσυγχρονισμού του άξονα Αθήνας – Πάτρας. Η γραμμή αυτή θα εκτείνεται κατά
μήκος της βόρειας παραλιακής ζώνης της Πελοποννήσου, παρά τον Κορινθιακό κόλπο,
όπου ήδη υπάρχει η Εθνική Οδός Κορίνθου – Πατρών, η Παλαιά Εθνική Οδός και η
υφιστάμενη μετρική σιδηροδρομική γραμμή. Η κατασκευή της νέας διπλής
Σιδηροδρομικής Γραμμής Υψηλών Ταχυτήτων (Σ.Γ.Υ.Τ.) Κιάτο- Αίγιο είναι έργο
συγχρηματοδοτούμενο από το Β΄ Ταμείο Συνοχής της Ευρωπαϊκή Ένωσης Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η
διαδικασία έκδοσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης για την κατασκευή της νέας
σιδηροδρομικής γραμμής από το Κιάτο ως το Αίγιο και ο τρόπος που εμπλέκεται με
την υλοποίηση του έργου. Με την έκδοση περιβαλλοντικών όρων η χώρα μας
εναρμονίζεται με την Ευρωπαϊκή πολιτική για το περιβάλλον και εξασφαλίζει τις
λιγότερες δυνατές επιπτώσεις στην περιοχή του έργου. Η διαδικασία όμως με την
οποία γίνεται η έκδοση παρουσιάζει πολλές φορές προβλήματα και παρατηρείται
εμπλοκή κατά την υλοποίηση του έργου. Θα γίνει μια διερεύνηση των διαδικασιών
μέσω των οποίων έγινε και εξακολουθεί να γίνεται η έγκριση περιβαλλοντικών όρων
για την υλοποίηση της νέας
σιδηροδρομικής γραμμής από το Κιάτο ως το Αίγιο, έτσι ώστε να διαπιστωθούν τα
προβλήματα τόσο στις διαδικασίες, όσο και στην υλοποίηση.
2.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΟΥ
Η κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής, όπως κάθε μεγάλο και
σύνθετο τεχνικό έργο, δεν μπορεί να γίνει χωρίς κάποια επίπτωση στο περιβάλλον.
Επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση των
επιπτώσεων με τον κατάλληλο προγραμματισμό ενεργειών τόσο κατά το στάδιο της
μελέτης, όσο και κατά την κατασκευή ενός έργου. Με αυτόν τον τρόπο
επιτυγχάνεται ο στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης των περιοχών που εξυπηρετούνται
από τα νέα σιδηροδρομικά έργα. Για όλα τα έργα υποδομής μεγάλου εύρους, μετά το
1986 και με την ψήφιση του Ν1650/86 απαιτείται η εκπόνηση μελέτης
περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η έκδοση περιβαλλοντικών όρων, δηλαδή των
απαιτούμενων μέτρων προστασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος,
έτσι ώστε με την υλοποίηση τους να υπάρξουν οι λιγότερες δυνατές επιπτώσεις για
την περιοχή στην οποία πραγματοποιούνται τα έργα , αλλά και για ολόκληρη την χώρα. Στο στάδιο του προγραμματισμού
δίνονται εντολές για εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στις οποίες
εξετάζονται, ο χαρακτήρας της γεωγραφικής περιοχής του έργου, η υπάρχουσα
κατάσταση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, οι επιπτώσεις από το
έργο στην φάση κατασκευής, αλλά και στην φάση λειτουργίας και τα προτεινόμενα
μέτρα προστασίας, από τα οποία προκύπτουν οι περιβαλλοντικοί όροι του έργου με
Κοινή Υπουργική Απόφαση. Η διαδικασία
αυτή ακολουθήθηκε και για το έργο της
περιοχής μελέτης, αντικείμενο του οποίου
είναι η κατασκευή της νέας σιδηροδρομικής γραμμής στο τμήμα Σ.Σ. Κιάτου
– Έξοδος σήραγγας Αιγίου (Ροδοδάφνη). Με την κατασκευή του συγκεκριμένου έργου
η υπάρχουσα μετρική μονή γραμμή θα αντικατασταθεί με μια νέα διπλή κανονικού
εύρους γραμμή υψηλών ταχυτήτων με σηματοδότηση-τηλεπικοινωνίες- τηλεδιοίκηση, μήκους 71 χλμ. στο τμήμα Κιάτο-Ροδοδάφνη. Στη
νέα γραμμή δεν θα υπάρχει καμιά ισόπεδη διάβαση και θα είναι περιφραγμένη σε
μεγάλες περιοχές. Στα πλαίσια του Έργου προβλέπεται να πραγματοποιηθούν: ƒ Εργασίες
Υποδομής Το
κατάστρωμα της
νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής
Υψηλών μήκους 71χλμ περίπου. Τα παράπλευρα έργα της γραμμής, δηλαδή παράπλευρη
οδοποιία-υδραυλικά κλπ. Στο τμήμα αυτό προβλέπεται να κατασκευασθούν 6 σήραγγες
συνολικού μήκους 11.000 μ. περίπου, 13 Cut&Cover συνολικού μήκους 1.710 μ.
περίπου, 8 σήραγγες διαφυγής συνολικού μήκους 2.150μ περίπου και τεχνικά έργα
εκ των οποίων τα σημαντικότερα είναι 18 περίπου γέφυρες (σιδηροδρομικές) και 60
περίπου ανισόπεδες διαβάσεις για το κάθετο οδικό δίκτυο. Στο έργο προβλέπεται
επίσης να κατασκευασθούν 4 Σιδηροδρομικοί Σταθμοί (Ξυλοκάστρου, Ακράτας, Διακοφτού
και Αιγίου) και 6 στάσεις (Διμήνιου, Λυκοπορίας, Λυγιάς (περιοχή Δερβενίου),
Πλατάνου, Ελαώνα, Ελίκης). ƒ
Εργασίες Επιδομής
Η στρώση/τακτοποίηση της
διπλής γραμμής
κανονικού εύρους,
μήκους 71 χλμ περίπου.
ƒ Εργασίες
Σηματοδότησης- Τηλεπικοινωνιών Η εγκατάσταση σύγχρονου συστήματος αμφίδρομης
σηματοδότησης με τηλεδιοίκηση και ταχύτητα μελέτης 200 χλμ./ώρα.
3.
ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ
Κύριος στόχος του έργου είναι ο εκσυγχρονισμός
της σιδηροδρομικής γραμμής Αθήνας-Πάτρας και η μείωση του χρόνου διαδρομής.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα εξασφαλισθεί η βελτίωση της απ’ ευθείας σύνδεσης της
Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω Ιταλίας (βελτίωση συνδυασμένων μεταφορών) καθώς και η
μετατόπιση του κυκλοφοριακού φόρτου προς τις σιδηροδρομικές μεταφορές με
αποτέλεσμα την ανακούφιση του οδικού δικτύου, τη μείωση της κατανάλωσης
ενέργειας και της μόλυνσης του περιβάλλοντος. Ωφελούμενοι είναι όλοι οι χρήστες
του σιδηρόδρομου. Τα αναμενόμενα οφέλη του έργου συνοψίζονται ως εξής: ƒ
Βελτίωση των
συνθηκών λειτουργίας
και ασφάλειας
της κυκλοφορίας ƒ
Αύξηση της
χωρητικότητας της
γραμμής
ƒ Αξιοπιστία των δρομολογίων ƒ
Μείωση του
χρόνου διαδρομής
Αθήνας- Πάτρας σε
2 ώρες, με
την ολοκλήρωση
της γραμμής
έως Πάτρα ƒ
Αποσυμφόρηση του
υπερτοπικού, αλλά και
του τοπικού
οδικού δικτύου
με
αντίστοιχη μείωση των
τροχαίων ατυχημάτων
ƒ Συνεισφορά
στην ανάπτυξη
των περιοχών από όπου διέρχεται ο σιδηρόδρομος.
ƒ Ανάπτυξη συνδυασμένων
μεταφορών
4.
ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
4.1. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
O N 1650/86 «Για
την προστασία του περιβάλλοντος» (ΦΕΚ 160Α) όπως τροποποιήθηκε από τον Ν
3010/2002 «Εναρμόνιση του Ν 1650/86 με τις οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης
και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 91Α),
επέβαλε την διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών
όρων για τα μεγάλα δημόσια έργα, στα οποία περιλαμβάνεται και η κατασκευή
σιδηροδρομικής γραμμής. Ο Ν1650/86 περιέχει: ƒ Βασικές
έννοιες για
το πλαίσιο
της
προστασίας του περιβάλλοντος στην
Ελλάδα ƒ
Προστασία του
περιβάλλοντος από
έργα και
δραστηριότητες ƒ
Προστασία της
διατήρησης της
φύσης και
του τοπίου ƒ Ζώνες
ειδικών περιβαλλοντικών ενισχύσεων
και ζώνες
δραστηριοτήτων ƒ
Υπηρεσίες περιβάλλοντος ƒ
Κυρώσεις και
αστική ευθύνη
Η 69269/5387/25.10.1990 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) , καθόρισε τα
περιεχόμενα των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τις διαδικασίες έγκρισης
Περιβαλλοντικών Όρων Η 15393/2332/5.8.2002 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ)
«Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύμφωνα
με το άρθρο 3 του Ν 1650/86, όπως
αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του Ν.
3010/2002» (ΦΕΚ 1022Β), κατέταξε τα σιδηροδρομικά έργα στην κατηγορία Α ομάδα
1, κατηγορία για την οποία είναι απαραίτητη η εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών
Επιπτώσεων και προσδιόρισε το περιεχόμενο της. Η 11014/703/Φ104/14-32003 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) , προσδιόρισε την
διαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης (Π.Π.Ε.Α)
και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για τα έργα κατηγορίας Α, άρα και για τα
σιδηροδρομικά έργα.
Η 37111/2021/26.9.03 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) , καθόρισε τον
τρόπο ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού κατά την διαδικασία Έγκρισης
Περιβαλλοντικών Όρων. Επιπλέον το έργο στο οποίο αναφερόμαστε προτάθηκε για
ένταξη στο Β΄ Ταμείο Συνοχής και με την
Ε(2004)5701 απόφαση εντάχθηκε για συγχρηματοδότηση ως βασική υποδομή
μεταφορών. Βασική προϋπόθεση για την υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων έργων είναι
η ύπαρξη εγκεκριμένων Περιβαλλοντικών Όρων.
4.2.
ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Στις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων εξετάζονται
εναλλακτικές λύσεις για την χάραξη του έργου. Εξετάζεται η ευρύτερη γεωγραφική
περιοχή του έργου με ιδιαίτερη αναφορά στον χαρακτήρα της, στον συσχετισμό του
έργου με το υπάρχον δίκτυο μεταφορών και την διασύνδεση του με άλλα προγραμματιζόμενα έργα.
Περιγράφεται το φυσικό περιβάλλον της άμεσης και ευρύτερης περιοχής (κλίμα,
γεωλογία και γεωμορφολογία, υδρολογία, πανίδα, χλωρίδα, αισθητική του φυσικού
τοπίου της περιοχής). Εξετάζεται το ανθρωπογενές περιβάλλον (παραγωγικοί τομείς,
φυσικοί πόροι, αισθητική του δομημένου περιβάλλοντος, υποδομές της περιοχής,
τουριστική κίνηση σημεία που παρουσιάζουν πολιτιστικό και ιστορικό ενδιαφέρον.
Προσδιορίζονται οι ανθρωπογενείς αλλά και άλλες πιέσεις στο φυσικό ιστορικό ,
αρχαιολογικό, πολιτιστικό περιβάλλον , καθώς και οι πιέσεις στην αισθητική του
φυσικού τοπίου και στην ποιότητα της ένταξης του δομημένου στο φυσικό τοπίο. Με
την εξέταση όλων των παραπάνω παραμέτρων προσδιορίζονται οι επιπτώσεις του
έργου: ƒ Οικολογικές επιπτώσεις
(ατμοσφαιρική ρύπανση, ρύπανση εδάφους, ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων
υδάτων, επιπτώσεις στην χλωρίδα και την πανίδα) ƒ Επιπτώσεις
στο ακουστικό
περιβάλλον της
περιοχής
ƒ Επιπτώσεις και
επιδράσεις στην
κοινωνικοοικονομική φυσιογνωμία,
ιδιαίτερα δε στους οικισμούς, στις διάφορες
οικονομικές και παραγωγικές δραστηριότητες της γης και στις χρήσεις γης ƒ Επιπτώσεις
και επιδράσεις
στο ιστορικό
και πολιτιστικό
περιβάλλον της
περιοχής την
μορφολογία του
εδάφους και
την αισθητική
του φυσικού
τοπίου. Για να μπορέσουν να αντιμετωπισθούν και
να περιορισθούν οι επιπτώσεις από το έργο προτείνονται μέτρα προστασίας του
περιβάλλοντος, βάσει των οποίων εκδίδονται οι περιβαλλοντικοί όροι με Κοινή
Υπουργική Απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και των άλλων συναρμόδιων κατά
περίπτωση Υπουργών (Πολιτισμού, Γεωργίας, Μεταφορών, Ανάπτυξης κλπ) Με την
έκδοση των Περιβαλλοντικών ‘Όρων αυτό που διασφαλίζεται είναι οι μικρότερες
δυνατές επιπτώσεις στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον από το οποίο
διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή. Όπου αυτό είναι σκόπιμο και δυνατόν,
επιλέγονται λύσεις ευνοϊκές για το περιβάλλον, όπως σήραγγες με εκσκαφή και
επανεπίχωση (Cut and Cover) ή με υπόγεια διάνοιξη αντί για μεγάλα ορύγματα και
γέφυρες αντί για μεγάλα επιχώματα, προβλέπονται ειδικές δίοδοι για την πανίδα
και γίνονται μελέτες φυτοτεχνικής αποκατάστασης του περιβάλλοντος χώρου και
μελέτες αντιπλημμυρικής προστασίας του έργου και των γύρω περιοχών
επιβάλλεται η κατασκευή επιπλέον διαβάσεων πεζών και μικρών οχημάτων
έτσι ώστε να μην διακόπτεται ο πολεοδομικός ιστός, προσδιορίζονται οι
δανειοθάλαμοι και τους αποθεσιοθάλαμοι , προστατεύονται οι κοίτες των ποταμών
λαμβάνονται μέτρα για την προστασία από τον θόρυβο, γίνονται φυτεύσεις καθώς
και ανασκαφές για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε συνεργασία με
το Υπουργείο πολιτισμού αναζητείται εγκαίρως η καταλληλότερη λύση σε περιοχές,
όπου υπάρχουν η αναμένεται να ανευρεθούν αρχαιότητες, ώστε όχι μόνο να μην
υπάρξουν καταστροφές μνημείων και καθυστερήσεις των έργων, αλλά να προστατευτεί
και να αναδειχτεί η πολιτιστική μας κληρονομιά. Τα μέτρα αυτά αυξάνουν αντίστοιχα το κόστος του έργου.
Η βελτίωση
της σιδηροδρομικής εξυπηρέτησης άλλωστε
θα εκτρέψει κίνηση από το αυτοκίνητο προς το σιδηρόδρομο που είναι
αποδοτικότερο και ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς. Κατά το στάδιο κατασκευής ενός
έργου οι ανάδοχοι υποχρεώνονται να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την
προστασία του περιβάλλοντος και την αποφυγή ρύπανσης με σειρά δεσμεύσεων που
περιλαμβάνονται στα συμβατικά τεύχη κάθε έργου. Οι απολήψεις ή απορρίψεις
υλικών γίνονται μόνο σε χώρους που έχουν λάβει περιβαλλοντική αδειοδότηση. Οι
χώροι αυτοί αποκαθίστανται με φυτεύσεις μετά το πέρας των έργων. Μετά το πέρας
των χωματουργικών εργασιών οι τελικές διαμορφωμένες επιφάνειες (πρανή, νησίδες
κλπ.) φυτεύονται κατόπιν ειδικής φυτοτεχνικής μελέτης. Τα νεαρά φυτά ποτίζονται
και συντηρούνται τακτικά επί τρία έτη, μέχρι δηλαδή να αναπτύξουν ριζικό
σύστημα και καταστούν αυτάρκη. Επιλέγονται φυτά ως επί το πλείστον αυτόχθονα,
ώστε να μη διαταράσσεται το οικοσύστημα, και βαθύρριζα για τη συγκράτηση των
εδαφών, τα οποία συνδυάζονται με ορισμένα ανθεκτικά καλλωπιστικά φυτά.
5. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
ΕΚΔΟΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ
Το τμήμα
γραμμής Κιάτο- Αίγιο είναι ένα αυτοτελές λειτουργικό τμήμα και η κατασκευή του
είναι ενταγμένη σε Ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Η έγκριση περιβαλλοντικών όρων, όμως
δεν έγινε συνολικά για την νέα σιδηροδρομική γραμμή Κιάτο-Αίγιο. Ξεκίνησαν να
εκπονούνται Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και παράλληλα μελέτες χάραξης σε
τμήματα γραμμής σύμφωνα με την ωριμότητα των μελετών και όχι σύμφωνα με το
πρόγραμμα υλοποίησης της γραμμής.. Επίσης οι μελέτες εκπονούνταν κατά προτίμηση
μέχρι τα όρια των αντίστοιχων Νομών, έτσι ώστε να απαιτείται η γνωμοδότηση ενός
Νομαρχιακού Συμβουλίου κάθε φορά για την έκδοση των αντίστοιχων Περιβαλλοντικών
Όρων. Η διαδικασία έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων σύμφωνα με τον N 1650/86
λαμβάνει υπόψη μέσω της αντίστοιχης Νομαρχίας
τις απόψεις των φορέων και των κατοίκων των περιοχών από τις οποίες διέρχεται το έργο.
Συγκαλούνται Δημοτικά Συμβούλια όπου συζητάται με το κοινό το έργο που θα
διέλθει από την περιοχή τους και διατυπώνονται οι απόψεις και οι τυχούσες
ενστάσεις για το έργο καθώς και προτάσεις για την βελτίωση της χάραξης έτσι
ώστε να εξασφαλισθεί ότι οι επιπτώσεις στον πολεοδομικό ιστό και στο φυσικό
περιβάλλον θα είναι οι λιγότερες δυνατές. Οι γνωμοδοτήσεις των Δημοτικών
Συμβουλίων αρχικά και των Νομαρχιακών Συμβουλίων στη συνέχεια, είναι προϋπόθεση
για να προχωρήσει η έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων. Η παραπάνω διαδικασία
είναι απαραίτητη για μπορέσει να υλοποιηθεί ένα έργο που θα αποβαίνει προς
όφελος όχι μόνο του συστήματος μεταφορών της Ελλάδας αλλά κυρίως των κατοίκων
της περιοχής, αλλά είναι χρονοβόρα αφού πολλές φορές μπορεί να αλλάξουν
στοιχεία της χάραξης και των τεχνικών έργων, οπότε τις περισσότερες φορές δεν
τηρείται το αρχικό χρονοδιάγραμμα για την τελική έγκριση. Στην περιοχή μελέτης,
η γραμμή Κόρινθος –Πάτρα, τμήμα της
οποίας είναι και το Κιάτο- Πάτρα, έχει σαν αρχή τον Σιδηροδρομικό Σταθμό της
Κορίνθου με χ.θ. 0+000 και πέρας τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Πατρών με χ.θ.
226+000. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που εκπονήθηκαν και αφορούν την
υλοποίηση της γραμμής Κιάτο-Πάτρα είναι:
Π1 ΜΕΛΕΤΗ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΚΟΡΙΝΘΟΣ - ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΥΠΟΤΜΗΜΑ: ΚΟΡΙΝΘΟΣ
- ΑΚΡΑΤΑ ΑΠΌ Χ.Θ.=0+000 - 47+600 (ΚόρινθοςΔερβένι)
Π2 ΜΕΛΕΤΗ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΚΟΡΙΝΘΟΣ - ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΥΠΟΤΜΗΜΑ: Χ.Θ.=47+600-59+068 (Δερβένι-Ακράτα)
Π3 ΜΕΛΕΤΗ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΚΟΡΙΝΘΟΣ - ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΥΠΟΤΜΗΜΑ: ΑΚΡΑΤΑ -
ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΠΌ Χ.Θ.=58+500 - 79+800 ΚΑΙ 98+500 - 115+400 (Ακράτα-Ελαιώνας)
Π4 ΜΕΛΕΤΗ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΚΟΡΙΝΘΟΣ - ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΥΠΟΤΜΗΜΑ: Χ.Θ.=79+800-91+500 (Ελαιώνας-Αίγιο)
Όπως
φαίνεται στον παραπάνω πίνακα εκπονήθηκαν μελέτες για τμήματα γραμμής, ανάλογα
με την ωριμότητα των μελετών και όχι σύμφωνα με το πρόγραμμα υλοποίησης.. Το
τμήμα Κόρινθος-Κιάτο (από χ.θ. 0+000 έως χ.θ. 20+000) υλοποιήθηκε με την
απόφαση Ε(2000)4373, ενώ το τμήμα
Κιάτο-Κόρινθος υλοποιείται με την Ε(2004)5701.
Σε συνέχεια εκδόθηκαν ή είναι υπό έκδοση
ΚΥΑ έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων.
Οι αρχικές μελέτες δεν λάμβαναν υπόψη
τις τελικές θέσεις των σταθμών, με αποτέλεσμα να απαιτούνται σε ορισμένες περιπτώσεις επιπλέον μελέτες για
την τελική χωροθέτηση των Σιδηροδρομικών Σταθμών (Σιδηροδρομικός Σταθμός
Ξυλοκάστρου). Ακόμη σε περιπτώσεις όπου είχαν ήδη εκδοθεί Περιβαλλοντικοί Όροι(
Διακοφτό, Ροδιά Ελαιώνα), οι αντιδράσεις των κατοίκων εκ των υστέρων οδήγησαν
σε νέες μελέτες και τροποποίηση των Περιβαλλοντικών Όρων. Η κατάσταση που έχει
διαμορφωθεί με τις εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων για την υλοποίηση του
τμήματος Κιάτο –Ροδοδάφνη έχει ως εξής:
Χ.Θ. Τμήμα ΚΥΑ Παρατηρήσεις Απόφαση 5701: ΚΙΑΤΟ-ΡΟΔΟΔΑΦΝΗ 0+00047+600 Υπάρχει ΚΥΑ/ 18.12.06/ΑΠ. 110256
① 36+400
Σ.Σ. Ξυλοκάστρου Τροποποίηση ΚΥΑ Αναμένεται η έκδοση ΚΥΑ για τον Σ.Σ. Ξυλοκάστρου
②
47+60059+068 Περιοχή Δερβενίου Υπάρχει
ΚΥΑ/04.11.04/ΑΠ 123137 58+50079+800 Υπάρχει ΚΥΑ/04.07.00/ΑΠ 108581 Με την αρχική
ΚΥΑ υπήρχαν Π.Ο. για όλο το τμήμα 73+00075+000 Διακοφτό Υπάρχει τροποποίηση
ΚΥΑ/09.1106/ΑΠ 102802 Η τροποποίηση έγινε μετά από αίτημα των φορέων της
περιοχής
③
75+00079+000 Παράκαμψη Ελαιώνα Απαιτείται τροποποίηση της ΚΥΑ/09.1106/ΑΠ 102802 Μετά την τροποποίηση για την περιοχή του Διακοπτού,
τροποποιήθηκε η χάραξη και στην περιοχή του Ελαιώνα, αλλά οι κάτοικοι
αντέδρασαν στην νέα χάραξη και στην νέα ΜΠΕ και δεν έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα
οι Π.Ο 78+80091+500 Υπάρχει ΚΥΑ/17.02.04/ΑΠ 123301
④ Περί τη
Χ.Θ.85+ 000 Σ.Σ. Αιγίου Αναμένεται
απαλλαγή Πίνακας 2. ΚΥΑ εγκρίσεων
Περιβαλλοντικών Όρων για το τμήμα Κιάτο-Αίγιο Παρατηρούμε ότι δεν έχουν εκδοθεί όλες οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, που
είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου. Στο τμήμα από χ.θ. 73+000 έως
χ.θ. 75+000 (Περιοχή Διακοπτού), μετά από αίτημα των κατοίκων τροποποιήθηκε η
χάραξη με αποτέλεσμα να τροποποιηθεί και η ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Η
τροποποίηση όμως της χάραξης στο Διακοπτό επέφερε τροποποίηση και στην περιοχή
του Ελαιώνα (από χ.θ 75+000 έως χ.θ. 79+000) με αποτέλεσμα την αντίδραση των κατοίκων του Οικισμού της
Ροδιάς μέσα από τον οποίο διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή και διακόπτει την
πολεοδομική συνοχή του, οπότε και εκκρεμεί η έγκριση περιβαλλοντικών όρων για
την περιοχή αυτή μέχρι σήμερα.
Λόγω της
νέας χάραξης στην περιοχή του Ελαιώνα εκπονήθηκε για το τμήμα από χ.θ 75+000
έως χ.θ. 80+500 νέα Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Π.Π.Ε.) και η ειδική
Υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ, γνωμοδότησε θετικά στην προκαταρκτική
περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση
του προτεινόμενου έργου. Η απόφαση
αυτή διαβιβάστηκε σύμφωνα με την σχετική νομοθεσία στο Νομαρχιακό
συμβούλιο Αχαΐας, το οποίο και ήταν αρμόδιο για να γνωμοδοτήσει. Το Νομαρχιακό
συμβούλιο γνωμοδότησε θετικά για την προμελέτη, όταν όμως εκπονήθηκε η Μελέτη
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων απέρριψε την νέα χάραξη. Οι κάτοικοι της περιοχής με
την συνδρομή της Νομαρχίας προτείνουν νέα χάραξη, από την οποία θεωρούν ότι
θίγονται λιγότερο. Για να υλοποιηθεί η νέα χάραξη απαιτείται νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών
Επιπτώσεων η εκπόνηση και έγκριση της θα επηρεάσουν το χρονοδιάγραμμα όλου του
έργου, με αβέβαιο αποτέλεσμα αφού και η νέα χάραξη μπορεί να απορριφθεί από το
επόμενο Νομαρχιακό Συμβούλιο. Αν παρακαμφθεί το Νομαρχιακό Συμβούλιο και
προχωρήσουν οι αρμόδιοι φορείς σε έκδοση Περιβαλλοντικών Όρων, παίρνοντας μια
πολιτική απόφαση, είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν πολύ σοβαρά προβλήματα κατά την
κατασκευή, αφού είναι σχεδόν σίγουρο ότι με την κατάσταση έτσι όπως έχει
διαμορφωθεί οι κάτοικοι θα αντιδράσουν και βέβαια δεν θα συμφωνήσουν με τις
μελλοντικές απαραίτητες απαλλοτριώσεις.
6.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ –ΑΝΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑ ΚΥΑ-ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Η γραμμή Κιάτο-Ροδοδάφνη (από
χ.θ.21+200 έως χ.θ 91+500) βρίσκεται ήδη υπό υλοποίηση και είναι σε εξέλιξη 4
εργολαβίες κατασκευής ƒ Σύμβαση
510: «Κατασκευή υποδομής της
νέας διπλής
σιδηροδρομικής γραμμής
στο τμήμα Κιάτο-Ροδοδάφνη από χ.θ. 21+200 έως χ.θ. 28+000 συμπεριλαμβανομένης
της σήραγγας Μελισσίου» ƒ
Σύμβαση 511: «Κατασκευή υποδομής
της νέας
διπλής σιδηροδρομικής γραμμής
στο τμήμα
Κιάτο-Ροδοδάφνη
από χ.θ. 28+000 έως χ.θ. 67+870 και από
χ.θ
79+000 έως χ.θ.
91+500(με σήραγγες Δερβενίου, εκτός σήραγγας Αιγίου)» ƒ Σύμβαση
465: «Κατασκευή σήραγγας Αιγίου
από χ.θ. 85+000 έως χ.θ. 89+000 στο τμήμα
Κιάτο –Αίγιο
της σιδηροδρομικής γραμμής
υψηλών ταχυτήτων
Αθηνών –
Πατρών» ƒ
Σύμβαση 533: «Κατασκευή σηράγγων
Τράπεζας και Πλατάνου και γέφυρας Λαδοποτάμου
από χ.θ 67+000 έως χ.θ. 73+000 Για να
ολοκληρωθεί η σιδηροδρομική γραμμή υπολείπεται να κατασκευασθεί το τμήμα από
χ.θ. 73+000 έως χ.θ. 79+000 (περιοχή Ελαιώνα και Διακοπτού, Α.Δ. 512) καθώς και
οι σιδηροδρομικοί σταθμοί, περιοχές για τις οποίες εκκρεμούν οι εγκρίσεις
περιβαλλοντικών όρων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την καθυστέρηση της ολοκλήρωσης
του έργου και τον κίνδυνο να ξεπεράσει το συνολικό έργο την προθεσμία
ολοκλήρωσης του με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος διακοπής της χρηματοδότησης
από την Ε.Ε. Όπως φαίνεται και στην
παρακάτω γραμμική απεικόνιση της υλοποίησης της σιδηροδρομικής γραμμής η
καθυστέρηση της έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων και κατ’ επέκταση και της
υλοποίησης στην περιοχή του Ελαιώνα, επηρεάζει το συνολικό χρονοδιάγραμμα του έργου.
Σημειώνεται ότι η απόφαση χρηματοδότησης απαιτεί την ολοκλήρωση του έργου μέχρι
το τέλος του 2010. Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα δεδομένα οι Περιβαλλοντικοί Όροι
δεν πρόκειται να εκδοθούν άμεσα, άρα η κατασκευή της γραμμής Κιάτο-Ροδοδάφνη
δεν πρόκειται να περαιωθεί σύμφωνα με το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Επιπλέον
εφόσον δεν έχουν εγκριθεί ακόμη οι Περιβαλλοντικοί Όροι των Σιδηροδρομικών
Σταθμών δεν μπορούν να αποδοθούν σε λειτουργία αυτοτελή τμήματα και
Κατά την εξέλιξη κατασκευής της
γραμμής Κιάτο-Ροδοδάφνη παρατηρούμε ότι υπάρχουν εργολαβίες κατασκευής για τις
οποίες υπάρχουν περισσότερες από μία εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων (Σύμβαση
511), με αποτέλεσμα να υπάρχει αφενός ανομοιομορφία στους περιβαλλοντικούς
όρους και αφετέρου εμπλοκή με διαφορετικές Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις κατά την
διάρκεια της κατασκευής. Πρέπει να ενημερώνονται δυο διαφορετικές Διευθύνσεις Δασών,
να υπάρχει παρακολούθηση από δύο τουλάχιστον Εφορείες Αρχαιοτήτων, να
ενημερώνονται και οι δυο Νομαρχίες για τις επεμβάσεις σε κοίτες ποταμών και στα
δίκτυα των υπόγειων και υπέργειων υδάτων και για όλα τα θέματα αρμοδιότητας
τους. Η κάθε Νομαρχία έχει διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των θεμάτων της, με
αποτέλεσμα να μην μπορεί να εφαρμοσθεί κοινή και σταθερή πολιτική κατά την
διαχείριση της κατασκευή του υπόψη έργου
7.
ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Σύμφωνα με τον Ν1650/86, η τήρηση των
Περιβαλλοντικών Όρων ελέγχεται από επιθεωρήσεις της Ειδικής Υπηρεσίας
περιβάλλοντος (ΕΥΠΕ), τόσο κατά την διάρκεια της κατασκευής, όσο και στην φάση
της λειτουργίας. Λόγω όμως ελλείψεων αρμόδιου προσωπικού, άλλα και λόγω της
πληθώρας των έργων, οι επιθεωρήσεις αυτές δεν γίνονται τόσο συστηματικά.
Πρόσφατα, άρχισε να εφαρμόζεται η σύνταξη ετήσιας αναφοράς τήρησης
Περιβαλλοντικών Όρων, η οποία όμως συντάσσεται ανά ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών
όρων (όπως απαιτεί η κάθε ΚΥΑ με συγκεκριμένο άρθρο στο σώμα της) και όχι ανά
εργολαβία κατασκευής, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται σωστή και πλήρης
εικόνα για την τήρηση των Περιβαλλοντικών Όρων.
8.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Από τα παραπάνω βλέπουμε ότι η διαδικασία έγκρισης
περιβαλλοντικών όρων για ένα μεγάλο σιδηροδρομικό έργο υποδομής δημιουργεί
πολλά προβλήματα κατά την υλοποίηση του. Οι περιβαλλοντικοί όροι εκδίδονται για
εξασφαλισθούν οι μικρότερες δυνατές επιπτώσεις για την περιοχή και το
περιβάλλον της, αλλά λόγω του ανεπαρκούς σχεδιασμού και των χρονοβόρων
διαδικασιών, μπορεί η διαδικασία έκδοσης τους να γίνει αιτία για την
καθυστέρηση του ή ακόμα και την διακοπή της υλοποίησης του. Ο λόγος που
επιβλήθηκε η έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων για την υλοποίηση ενός μεγάλου έργου,
ήταν για την προστασία του περιβάλλοντος, τόσο του φυσικού, όσο και του
ανθρωπογενούς. Παρόλα αυτά βλέπουμε ότι δεν επιτυγχάνεται πάντα, αφού οι
κάτοικοι με τις επεμβάσεις τους μπορούν μεν να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις
του έργου, αλλά μπορούν και να εμπλέξουν την υλοποίηση του, ενώ ο τρόπος που
γίνεται ο έλεγχος τήρησης τους δεν είναι πάντα αποτελεσματικός. Δεν υπάρχει
μέχρι σήμερα στρατηγική για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεγάλων έργων .
Από τα επιχειρησιακά προγράμματα των προηγούμενων περιόδων έλλειπε η απαίτηση,
την οποία βέβαια ούτε το Υπουργείο Περιβάλλοντος αξίωσε, ύπαρξης στρατηγικής
μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Σύμφωνα με την ΕΥΣΣΑΠ 1485/10.6.08 εγκύκλιο
του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών καθιερώνεται η εκπόνηση στρατηγικής
μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τα επιχειρησιακά προγράμματα της
προγραμματικής περιόδου 2007-2013 (ΕΣΠΑ), έτσι ώστε αφενός να υπάρχει η εκ των
προτέρων εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον και αφετέρου να ενσωματώνεται η
περιβαλλοντική διάσταση στην διαδικασία προγραμματισμού. Θα εκδίδεται ΚΥΑ
σύμφωνα με την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και θα υπάρχει και
παρακολούθηση (monitoring) των πραγματικών
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Με την εκπόνηση στρατηγικής μελέτης
περιβαλλοντικών επιπτώσεων μπορούν να εξαλειφθούν κάποια από τα προβλήματα που
αναφέραμε παραπάνω.
